Phân tích rủi ro đầu tư chứng khoán qua hệ số Beta

Phân tích rủi ro đầu tư chứng khoán qua hệ số Beta

Rủi ro đầu tư chứng khoán đó là sự bất ổn, sự biến thiên có khả năng của lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng. Thông thường để đo lường rủi ro người ta dùng phân phối xác suất với các tham số đo lường phổ biến là phương sai, độ lệch chuẩn và hệ số biến thiên. Tuy nhiên, bài viết này tác giả đề cập đến một chỉ tiêu đánh giá rủi ro đầu tư chứng khoán được các nhà đầu tư chứng khoán ở các nước phát triển sử dụng phổ biến, đó là hệ số beta (). Hệ số beta được định nghĩa như là hệ số đo lường mức độ biến động lợi nhuận cổ phiếu cá biệt so với mức độ biến động lợi nhuận danh mục cổ phiếu thị trường.



* Hệ số có ý nghĩa gì?

Nếu hệ số beta của HAP bằng 1,2 ( = 1,2) cho biết rằng lợi nhuận cổ phiếu cá biệt của HAP biến động gấp 1,2 lần lợi nhuận thị trường, điều này có nghĩa là nếu như nền kinh tế biến động tốt thì lợi nhuận cổ phiếu HAP tăng nhanh hơn lợi nhuận thị trường, nhưng khi nền kinh tế xấu thì lợi nhuận cổ phiếu HAP giảm nhanh hơn lợi nhuận thị trường. Ở đây được định nghĩa là hệ số đo lường sự biến động của lợi nhuận. Cho nên, được xem như là hệ số đo lường rủi ro đầu tư chứng khoán. Do đó, lợi nhuận kỳ vọng của một loại chứng khoán có quan hệ dương với hệ số của nó.

Mặt khác, hệ số cũng có thể được viết bằng cách khác, đó là quan hệ tỷ lệ giữa rủi ro của vốn chủ sở hữu so với rủi ro thị trường.



Lợi nhuận của chứng khoán có quan hệ cùng chiều với rủi ro đầu tư chúng khoán, lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn, nghĩa là nhà đầu tư kỳ vọng chứng khoán có lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng cao và ngược lại.

Như vậy, giữa lợi nhuận và rủi ro đầu tư chứng khoán có quan hệ với nhau như thế nào? Vấn đề này được giải thích như sau: Giả sử có một khoản tiền cần đầu tư: một phần đầu tư vào cổ phiếu để kiếm lời và phải chấp nhận rủi ro, một phần đầu tư vào trái phiếu chính phủ có mức sinh lời thấp hơn nhưng không có rủi ro. Việc đầu tư vào 2 loại chứng khoán này nhằm phân tán rủi ro.



Như vậy, từ phương trình (*) ta có thể kết luận: khi hệ số càng cao thì suất sinh lời của vốn chủ sỏ hữu càng cao và vì vậy cũng mang nhiều rủi ro hơn.

Để thấy rõ hơn kết luận này ta lấy ví dụ minh hoạ như sau:

Giả sử Công ty Amazon.com có hệ số =3,31;
Công ty Apple computer có hệ số = 0,72.
Lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ rF = 4,5%/năm.
Lãi suất thị trường rM = 12%/năm.

Khi đó suất sinh lời của các Công ty sẽ là:
+ Công ty Amazon.com: = 4,5% + 3,31 ( 12% - 4,5%) = 29,325%
+ Công ty Apple computer = 4,5% + 0,72 ( 12% - 4,5%) = 9,9%

Chúng ta xét các trường hợp khi lãi suất thị trường thay đổi:

- Trường hợp 1:

Khi lãi suất thị trường tăng 20%, tức là rM = 12% (1+0,2) = 14,4%, suất sinh lời của 2 công ty sẽ là:

+ Công ty Amazon.com: = 4,5% + 3,31 ( 14,4% - 4,5%) = 37,629%
+ Công ty Apple computer = 4,5% + 0,72 ( 14,4% - 4,5%) = 11,628%

- Trường hợp 2:

Khi lãi suất thị trường giảm 20%, tức là rM = 12% (1-0,2) = 9,6%, suất sinh lời của 2 công ty sẽ là:

+ Công ty Amazon.com: = 4,5% + 3,31 ( 9,6% - 4,5%) = 21,381 %
+ Công ty Apple computer = 4,5% + 0,72 ( 9,6% - 4,5%) = 8,172%

Như vậy, khi lãi suất thị trường tăng lên sẽ làm cho tốc độ tăng suất sinh lời của Công ty Amazon.com nhanh hơn. Nhưng ngược lại, khi lãi suất thị trường giảm sẽ làm cho suất sinh lời của Công ty Amazon.com giảm nhanh hơn.

* Hệ số được xác định như thế nào?

Hệ số của một công ty hay một ngành được tính bằng cách quan sát và so sánh theo thời gian của suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu của công ty hay bình quân của ngành dựa vào phương pháp thống kê hồi quy. Ở các nước có thị trường tài chính phát triển có một số công ty chuyên xác định và cung cấp thông tin về hệ số . Chẳng hạn ở Mỹ có 2 nhà cung cấp dịch vụ thông tin về hệ số là Value Line Investment Survey, Market guide (www.marketguide.com) và Standard & Poor’s Stock Reports.

Dưới đây giới thiệu hệ số beta của một số cổ phiếu của các công ty ở Mỹ.




Hy vọng rằng thị trường tài chính của nước ta sẽ hoạt động ngày càng lành mạnh và hoàn hảo, trong tương lai không xa sẽ xuất hiện các Công ty chuyên cung cấp dịch vụ thông tin về các thông số thị trường để phục vụ nhu cầu ngày càng cao của cổ đông.